Kitapkapan

Kitabın Künyesi

Yazarı: Necati Cumalı
Sayfa Sayısı: 255
Tür: Türk Edebiyatı
Yayınevi: Cumhuriyet Kitapları
ISBN: 975-7720-61-5
Baskı Tarihi: Şubat 2006
Özgün Dili: Türkçe
Fikrim: Urlalı tütün işçilerinin acılarını, Zeliha adlı bir kızın aşkıyla birlikte veren bu romanı okumanızı öneririm.

Arka Kapak - Tanıtım Yazısı

Ertesi sabah tütün kırmaya çıktıkları zaman Zeliş, karşı tarlada Cemal'in tütün kırdığını gördü. Kilizma'ya gitmediğini anladı. Aklına delice bir fikir takıldı. Cemal'e sormak istiyordu: Evlenirlerse, anası, babası, kardeşlerini bırakır mıydı, yoksa bırakmaz mıydı?...

Eleştiri Yazısı

Necati Cumalı, "Tütün Zamanı" genel adı altında düşündüğü üçlemesinin ilk romanı olan "Zeliş"te bir aşk öyküsünü eksen alarak tütün ekicilerinin yaşayışlarını yansıtıyor. Aşkını, ailesine ve çevresine karşı cesaretle savunan Zeliş ve sevgilisi Cemal, aşkları için olağanüstü bir mücadele verirler. Zeliş romanının en güçlü teması “aşk”tır. Roman, aşkı elde edebilmek için uzun, çileli bir yolculuk yapmak gerektiğini, aşkın her türlü zorluğun üstesinden gelebilecek güçlü bir duygu olduğunu gösterir. Aşkın onca kahrına, çilesine rağmen yaşanmaya değer, güzel, tutkulu, heyecanlı, insanı mutlu eden bir duygu olduğunu anlatır.

Necati Cumalı, yoksul, unutulmuş insanlar arasında da birtakım güzelliklerin, güçlü duyguların, heyecanların, aşkların yaşandığını göstermeyi amaçlamıştır. Aslında, "İnsanlar yoksul olabilirler, çaresiz olabilirler, cahil olabilirler; fakat konu aşk olduğunda bu zayıf insanlar bir kaplan kesilirler." demek istemiştir.

Ben, bu romanı "Yüz Temel Eser" içinde olması sebebiyle okudum. Ancak iyi ki de okumuşum. Roman günümüz aşk romanları gibi yalnızca aşkı anlatıp bırakmıyor, dönemin sosyal, ekonomik, siyasi yapısını da gözler önüne seriyor. Çardak yaşamını da okuyucuya başarılı bir şekilde sunuyor.

Necati Cumalı, yine bu romanında 1950’li yıllarda, İzmir’in küçük bir ilçesi olan Urla’da, halkın karın tokluğuna verdiği yaşam mücadelesini, tütün tarlalarında, zeytinliklerde çalışan işçilerin yoksulluğunu, çektiği sıkıntıları, yaşayış biçimlerini, eğlencelerini, aşklarını başarılı bir şekilde yansıtmıştır. Eser bu bağlamda bakıldığında toplumsal sorunlara eğilen realist bir eserdir.

Romanda aşkın dışında işlenen diğer bir tema “yoksulluk”tur. Yazar da, Urla’da çiftçilik yapan bir ailenin çocuğu olduğu için bu insanların çektiği sıkıntıları bizzat yaşamış, yakından gözlemleme imkanı bulmuştur. Bu nedenle, Zeliş romanında yoksul bir ilçe olan Urla’nın 1950’li yıllardaki durumunu, halkın verdiği geçim mücadelesini, açlığı, perişanlığı gözler önüne serer.

Romanda göze çarpan diğer bir tema ise “cahillik”tir. Bu durum, imgelerle anlatılır. Örneğin; Cemal ve Zeliş'in mektuplarını bulan annesi, okuma yazma bilmediği için yalnızca kalp ve çiçek resimlerine bakarak bunların aşk mektubu olduğunu anlar. Necati Cumalı, basit bir mektup örneğiyle 1950’li yıllarda insanımızın eğitim düzeyinin ne kadar düşük olduğuna dikkat çeker. Cahilliğin bir başka boyutu da büyüye inanmadır. Zeliş'in annesi kızını Cemal'den ayırmak için büyü yaptırmaktadır. Bu da cahillik teması kapsamında ele alınan bir konudur.

Roman, dil ve anlatım yönüyle incelendiğinde de oldukça anlaşılır ve çok sade olduğu görülür. Bu da toplumcu - gerçekçi yazarların "halkı halka halkın diliyle anlatma" amaçlarının bir göstergesidir.

Bazı bölümlerde çok rahatsız edici olmasa da yazarın kendi ağzından, ve öyküyle ilgisiz konularda kitaba girmiş olması akışı bozmuştu. Mesela yazar, Zeliş'in babasının kızını kaçıranları şikayet etmek için yazdırdığı dilekçenin anlamsızlığını belirtirken, halkımızın aslında ne anlamsız şeylere edebiyat gözüyle baktığına da sitem etmiş. Buradan yazarın halka kendi fikirlerini yansıtmayı amaçladığı ya da Tanzimat Edebiyatı Döneminden kalma bir tavır takındığı söylenebilir.

Romanla ilgili başka bir olumsuz eleştiri de romanda bölümler arası kopukluklar olmasıdır. Türk Edebiyatı'nın bu usta yazarının ustalığını kanıtladığı bir roman değil bana göre.

Son olarak şahsi fikrimi belirtmem gerekirse roman, üslup bakımından Orhan Kemal'in uslubuna benzemekte, aynı zamanda her iki yazarın da anlattıkları coğrafyalar farklı olsa da zaman dilimleri aynı olduğu için siyasi ve sosyal olaylar da benzerlik göstermektedir.